Kort Delft 23 – Elisabeth Barkelau

Korte Delft 23

Elisabeth Barkelau werd op 11 november 1900 in Vlissingen geboren. Zij was het vierde en jongste kind van Samuel Marcus Barkelau en Helena Hamme, die op 22 februari 1893 in het huwelijk waren getreden. Samuel Marcus Barkelau was een zoon van Marcus Samuel Barkelau en Elisabeth Speelman. Hij werd geboren in Zierikzee op 18 september 1863 en overleed in Dordrecht op 2 februari 1950. Helena was een dochter van Leon Hamme en Esther de Beer en werd in Vlissingen geboren op 1 februari 1870. Helena overleed in Middelburg op 1 februari 1940. Elisabeths ouders vestigden zich na hun huwelijk in Vlissingen, waar Samuel, die bij zijn huwelijk sergeant bij de infanterie was, na enige tijd koster van de Israëlitische Gemeente werd. Vijf maanden na hun trouwen werd hun oudste zoon Marcus geboren. Het jongetje bleek echter niet levensvatbaar en overleed twee weken na zijn geboorte. In 1894 volgde hun volgende kind, Esther. In 1899 werd Levie geboren, in 1900 Elisabeth.

Elisabeth zou haar leven lang vrijgezel blijven en haar brood als modiste verdienen. Tenminste vanaf 1931 had zij haar eigen modemagazijn – De Vlinder – in de Middelburgse Korte Delft. Met jaarlijkse advertenties in verschillende kranten probeerde zij de aandacht op de aanwezigheid van dit atelier te vestigen. Ook met de fraaie etalage die zij in 1932 ter gelegenheid van een wedstrijd van de ‘Vereniging Handelsbelang’ had ingericht, zal zij bekijks hebben getrokken. Met 508 punten kreeg Elisabeth op 2 september de tweede prijs in de groep van de ‘meest artistieke’ etalages. De aansporingen van voorzitter Boasson bij de prijsuitreiking in de Sociëteit de Vergenoeging onderstreepten het belang van dergelijke wedstrijden wanneer het economisch tij niet mee zat: ‘Scherpt meer dan ooit het brein, ziet uit naar nieuwe mogelijkheden, naar nieuwe handelsrelatien, naar zakenuitbouw, vermeerdert Uw inspanning, staalt Uw energie. Dit is de eenige manier om zich door deze periode heen te werken naar betere tijden, die toch zonder twijfel weder moeten komen.

Tijdens de eerste jaren als zelfstandig modiste bleef Elisabeth bij haar ouders in de Badhuisstraat 102 in Vlissingen wonen. Pas in februari 1935 verhuisde zij naar Middelburg om boven haar winkel op de Korte Delft te gaan wonen. Haar moeder ging direct met haar mee, haar vader die op 15 april 1934 zijn 40-jarig jubileum als koster van de Israëlitische Gemeente had gevierd, volgde enkele maanden later. Toen Elisabeth samen met alle andere Joodse inwoners van Middelburg op 24 maart 1942 gedwongen werd de stad te verlaten, waren haar ouders daar niet bij. Haar moeder was een paar maanden eerder overleden, van haar vader wordt geen melding gemaakt. De Provinciale Zeeuwse Courant meldde op 30 juli alleen dat mej. E. Barkelau verhuisd was van de Korte Delft 23 in Middelburg naar de Jekerstraat 62 in Amsterdam. Vandaar verhuisde zij nog naar Muiderstraat 12 alvorens naar Westerbork te gaan. Daar werd zij op 23 maart 1943 in een spoorwagen gedreven en naar Polen afgevoerd. Niet wetend wat haar te wachten stond, had zij nog om een bontmuts gevraagd voor haar tocht naar ‘het koude noorden’. Elisabeth overleed drie dagen later in Sobibor.

Na de oorlog verschenen in maart en oktober diverse oproepen in de Provinciale Zeeuwse Courant waarbij mensen die bedragen verschuldigd waren aan Elisabeth Barkelau, dan wel vorderingen op haar hadden of goederen van waarde die haar toebehoorden in hun bezit hadden, gevraagd werden zich te melden. Haar verblijfplaats was op dat moment onbekend. Pas op 26 februari 1949 kon haar vader een rouwadvertentie plaatsen, waarin hij mededeelde dat zijn dochter op 26 maart 1943 in Sobibor vergast was.
Het blok woningen waar de Korte Delft 23 deel van uitmaakte, werd in de jaren ’70 gesloopt om plaats te maken voor een parkeerterrein. De struikelsteen voor Elisabeth Barkelau wordt gelegd op de plaats waar het pand volgens de oude kadasterkaarten eens stond.

Katie Heyning

Elisabeth Barkelau
Vlissingen, 11 november 1900
Sobibor, 26 maart 1943
Bereikte de leeftijd van 42 jaar

Bronnen:
L.W. de Bree, Zeeland 1940-1945, deel I, Middelburg 1979
Joods Monument
Krantenbank Zeeland
Zeeuws Archief, Zeeuwen Gezocht