Langevielesingel 66 – Sara Polak-Braasem

Langevielesingel 66

Sara Braasem werd in Middelburg geboren op 6 december 1869, als dochter van Maurits Eliazar Braasem en Rebecca Bartha van Oss. Op 10 maart 1897 trouwde zij op 27-jarige leeftijd met de 24-jarige Lion Juda Polak, geboren in Oude Tonge, zoon van Mozes Polak en Henriette Danielson. Samen vestigden zij zich in Middelburg.

Al snel kwamen er kinderen. In 1898 werd hun oudste zoon Mozes geboren, een jaar later volgde zijn broer Mouritz. Zoon Simon kwam in 1905 ter wereld, nakomertje Henriette zag in 1913 het levenslicht. Alleen Mouritz en Mozes zouden de Tweede Wereldoorlog overleven. Simon die in de Middelburgse Gortstraat (nr. 28) woonde, waar over enige tijd een struikelsteen voor hem gelegd zal worden, werd op 31 december 1942 in Auschwitz vermoord. Henriette, die op Park de Griffioen 10 was neergestreken, overleed een jaar eerder op 21 september 1942 met haar zoontje Abraham eveneens in Auschwitz.

Op het moment dat Lion Polak met Sara Braasem trouwde, was hij werkzaam in het bedrijf van zijn vader, die in 1888 vanuit Rotterdam naar Middelburg was verhuisd en daar een firma in lompen en oude metalen was begonnen. Onder leiding van Lion zou het bedrijf dat eerst aan de Schoorsteenvegerssingel en later op de Loskade was gevestigd, uitgroeien tot een respectabele firma die flinke winsten maakte. In 1920 vond hij het klaarblijkelijk welletjes en besloot hij zich terug te trekken. De leiding van zijn zaak droeg hij toen over aan zijn twee oudste zoons, Mozes en Mouritz. Ook zij bleken geslaagde handelaren. Kort voor de oorlog telde het bedrijf ongeveer veertig werknemers en bezat de firma naast een pand en een opslagterrein aan de Loskade een tweetal pakhuizen in Arnemuiden.

Het was aan voddenboer Kees Groenleer uit Colijnsplaat te danken dat Mozes en zijn gezin uit handen van de Duitsers konden blijven. Groenleer was een van hun vaste leveranciers. Al jaren had hij elke donderdag de door hem opgekochte vodden, vellen en jute zakken met de vrachtrijder naar het bedrijf van de familie Polak gebracht. En ook nadat zij in maart 1942 gedwongen naar Amsterdam waren getrokken, had hij via zijn zoon en een oud-werknemer van de firma Polak contact weten te houden. Toen Mozes Polak en zijn gezin in augustus ternauwernood aan een razzia ontsnapte, was het Groenleer die valse persoonsbewijzen voor hen regelde en zijn zoon Arjaan die hen hielp naar Zeeland terug te keren. Met tram en trein naar Rotterdam en vandaar verstopt tussen de kolen in het ruim en vooronder van het schip van beurtschipper Engelvaart wisten zij ongedeerd Colijnsplaat te bereiken. Vanaf 19 augustus 1942 zou de familie Groenleer Mozes, zijn vrouw Rosa en hun twee kinderen gedurende twee jaar onderdak bieden in hun kleine arbeiderswoning aan de West-Achterweg. Als dank schonk Polak na de oorlog een nieuwe bronzen klok aan de kerk van Colijnsplaat.

Mozes en zijn broer Mouritz, die de oorlog eveneens had overleefd, zouden het familiebedrijf na de oorlog weer opstarten en onder de naam Polak Recycling weten uit te bouwen tot een van de grotere bedrijven in de metaalsector. Tegenwoordig bestaat het niet meer, in 1974 werd het bedrijf overgenomen door Billiton.

Ouders Lion en Sara Polak lijken na de overdracht van het bedrijf in 1920 in Sint Laurens te zijn gaan wonen. Daar overleed Lion op 30 oktober 1937 op 65-jarige leeftijd. Sara zal daar nog enige jaren gebleven zijn, maar keerde op 1 november 1941 terug naar Middelburg, waar zij op de Langevielesingel 66 ging wonen. Bijna om de hoek van Park de Griffioen 10, waar haar dochter Henriette met man en kleinzoon Abraham was neergestreken. Ook haar zonen moeten daar regelmatig geweest zijn, de lompenhandel werkte in die jaren vanaf dat adres. Langevielesingel 66 zou haar maar kort onderdak bieden, in het voorjaar van 1942 werd Sara gedwongen naar Amsterdam te verhuizen.

Sara Braasem stierf op 26 februari 1943 in Auschwitz. Zij werd 73 jaar oud.

Katie Heyning

Sara Polak-Braasem
Middelburg, 6 december 1869
Auschwitz, 26 februari 1943
Bereikte de leeftijd van 73 jaar

Bronnen:
Arneklanken, juni 2005
Joods Biografisch Woordenboek
L. de Bree, Zeeland 1940-1945, dl. I, Middelburg 1979
Zeeuws Archief, Zeeuwen Gezocht