NL 
EN Connect with Etty
Meld je aan op onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte!
Etty Hillesum Vrijheidssymposium 5 mei 2025
Etty Hillesum Vrijheidssymposium 5 mei 2025
In een tijd waarin de wereld wordt geconfronteerd met politieke spanningen, sociale onrust en de zoektocht naar identiteit, biedt Etty Hillesums leven en werk een inspirerend voorbeeld van hoe vrijheid niet alleen een extern recht is, maar ook een persoonlijke en innerlijke zoektocht. Haar vermogen om te blijven reflecteren, ondanks de vernietigende omstandigheden om haar heen, is een inspiratie om onze eigen innerlijke vrijheid te koesteren en te verdedigen. Verschillende sprekers zullen tijdens dit symposium vanuit hun eigen achtergrond en expertise een facet uit Etty’s werk belichten.
PROGRAMMA
10.45 – 10.55: Inloop
10.55 – 11.00: Welkom door Lotte Bergen, directeur Etty Hillesum Huis
11.00 – 11.30: Barbara Morrill, The Jungian Inspired Holocaust Writings of Etty Hillesum; To Write is to Act. (voertaal: Engels)
11.30 – 12.00: Alexandra Nagel, ‘Werde, wer du bist’. Vrijheid vinden door te worden wie je bent
12.00 – 12.30: Rebekah Vince, De receptie van Etty Hillesums dagboeken door de Algerijnse schrijvers, Karima Berger en Hélène Cixous.
12.30 – 12.45: Q&A
12.45 – 13.15: Lunchpauze
13.15 – 13.45: Lotte Bergen, Etty Hillesum en haar verweer tegen het nazisme. Een onderzoek naar agency in de dagboeken en brieven.
13.45 – 14.15: Marja Clement, Etty Hillesum koos er bewust voor om niet onder te duiken, want zij wilde het lot van haar volk delen. Hoe kan deze keuze verklaard worden?
14.15 – 14.30: Q&A
14.30 – 14.45: koffie/thee pauze
14.45 – 15.15: Lauda Maartens, Vrij naar Wolfgang Goethe:”Kinderen hebben twee dingen nodig: wortels om verbonden te zijn met de aarde en vleugels om te worden wie je bent”.
Zouden deze woorden bij Etty Hillesum bekend zijn geweest toen zij aan haar dagboek begon?
15.15 – 15.45: Henrik Laban, Etty wilde niets liever dan schrijfster worden, maar wat voor een schrijfster precies? Wat waren haar ideeën over literatuur en samenleving, en hoe hangt dit samen met ‘het goddelijke’ in haar?
15.45 – 16.00: Q&A
16.00 – 16.45: Borrel
Kosten
U kunt aangeven of u de hele dag aanwezig bent ( incl. lunch) of in de ochtend of in de middag.
- Kosten dagprogramma 10.45 – 45 ( incl. lunch/koffie/thee/borrel) € 50,-
- Kosten ochtendprogramma 10.45 – 45 € 20,00,-
- Kosten middagprogramma: 13.15 – 16.45 € 30,00,-
- Voor vrienden van het EHH is deelname € 20,00,-
- Studenten (op vertoon van studentenkaart) € 15,00,-
Met uw deelname steunt u tevens het Etty Hillesum Huis en onze missie het gedachtegoed van Etty blijvend onder de aandacht te brengen.
Over de sprekers
Barbara Morrill, PhD, was Program Chair, Associate Professor and core faculty at the Integral Counseling Program at the California Institute of Integral Studies in San Francisco from 2009 – 2022. She is now Faculty Emerita. She received her MA from Boston College in Massachusetts and her PhD from the Institute of Transpersonal Psychology (now known as Sofia University) in Palo Alto, California. She is also a Clinical Psychologist licensed in CA, and has been in private practice for over 30 years. Barbara has spent much of her life exploring social, psychological, and spiritual development, with an emphasis on the intergenerational trauma caused by racism and anti-semitism. Her dissertation (1994) was entitled “Quest for Wholeness: The Individuation Process of Seven African American Women: A Case Study.”
Her study of Etty Hillesum began in the late 90’s and her first paper was presented at The Etty Hillesum Research Center in Belgium (2014) entitled “Unfolding Toward Being: Etty Hillesum and the Evolution of Consciousness.” In 2018, she presented at another Etty Hillesum research Congress in Middelburg her paper “The Contours of These Times; Etty Hillesum as Chronicler of Love Transcending Hate in Her Times, for Our Times, for All Time.
Barbara’s continued study has been about the Evolution of Consciousness and Jungian concepts such as Individuation, Individual complexes, Cultural complexes and the Shadow. Her research has lead to her current book published by Routledge in September of 2024 entitled The Jungian Inspired Holocaust Writings of Etty Hillesum; To Write is to Act.
Alexandra Nagel is zelfstandig historicus op het gebied van westerse esoterie. Zij promoveerde in 2020 in Leiden op een studie naar Julius Spier en publiceerde meerdere artikelen over Etty Hillesum.
Haar lezing gaat over het motto van de handlezer Julius Spier ‘Werde, wer du bist’. Worden wie je bent werd de vertaling van zijn in het Engels uitgegeven geschreven boek The hands of children (1944). Voor Etty Hillesum leidde Spiers duiding van haar handen tot een ommekeer in haar leven: zij vond bevrijding in de wording van wie zij was. Maar wat ligt er ten grondslag aan Spiers motto?
Rebekah Vince is universitair docent in Franse literatuur en vergelijkende literatuur aan de Queen Mary Universiteit in London en was visiting scholar aan the Amsterdam School for Heritage, Memory and Material Culture (UvA) in 2024.
Haar lezing gaat over de receptie van Etty Hillesums dagboeken door de Algerijnse schrijvers, Karima Berger en Hélène Cixous. Terwijl Cixous de dagboeken een ‘bijbel van levenskunst’ in haar ateliers over ‘dakloze’ schrijvers noemt en Etty bijna als een heilige ziet, brengt Berger de foto van ‘het Marokkaanse meisje’ die in Ettys kamer hing tot leven in dialoog met haar dagboeken (het blijkt dat zij meer gemeenschappelijk met Etty heeft dan op het eerste gezicht doet vermoeden). Etty heeft ook de monniken in Tibhirine geïnspireerd door de wijze waarop zij de vijand humaniseert. Deze onverwachte connecties tussen Noord-Afrika en Etty Hillesum vervullen de wens van Etty om ‘een bemiddelingsfiguur’ tussen oost en west te zijn.
Lotte Bergen is historica en promoveerde in 2022 aan de Universiteit van Utrecht op een onderzoek naar het begrip agency in de dagboeken en brieven van Etty Hillesum. In het najaar van 2025 zal de handelseditie bij Uitgeverij Walburg Pers verschijnen. Zij is oprichtster en voorzitter van stichting het Etty Hillesum Huis Middelburg. Momenteel is zij werkzaam als docent geschiedenis/burgerschap op een VO school in Den Haag. Zij doet verder onderzoek naar Etty Hillesum en is als redactielid verbonden aan de Cahiers Etty Hillesum.
“Een mens moet z’n weg, die hij meent te moeten gaan, maar gewoon verder gaan, onder wat voor omstandigheden ook. Ik geloof overigens helemaal niet aan “omstandigheden”. Er blijft nog altijd ergens een kleine speelruimte, waar men z’n eigen leven bouwen kan.” Deze woorden tekent Etty Hillesum op in een brief die zij vanuit doorgangskamp Westerbork schreef, eind november 1942. Het is een van de vele passages in Etty’s dagboekteksten en brieven waarin zij getuigt van agency, een begrip ontleend aan de sociologie en wat ik zelf omschrijf met het Nederlandse begrip eigenaarschap. Zelfs op deze plek, omheind met prikkeldraad en wachttorens, trachtte Etty haar eigen weg te gaan, een leven op te bouwen binnen de speelruimte die zij had en voor zichzelf wist te creëren. Het was haar verweer tegen het nazisme.
Marja Clement promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam op een taalkundige analyse van het proza van Josepha Mendels. Zij was tien jaar hoofddocent neerlandistiek aan de Universität Zürich. Momenteel is zij werkzaam als docent bij het Instituut voor Nederlands Taalonderwijs en Taaladvies (INTT) aan de Universiteit van Amsterdam. Zij bestudeert het werk van Etty Hillesum en is redactielid van de Cahiers Etty Hillesum.
In haar lezing gaat ze nader in op Etty’s bewuste keuze om niet onder te duiken, want zij wilde het lot van haar volk delen. Hoe kan deze keuze verklaard worden? Wat waren haar beweegredenen? Er zijn in haar dagboeken een aantal antwoorden op deze vraag te vinden. De filosofische, religieuze en spirituele beweegredenen van Etty Hillesum stemmen tot nadenken en zijn voor ons, in deze tijd, nog steeds inspirerend. Zo wilde zij ervan getuigen dat – ondanks alles – het leven zinvol en mooi is. Het ontwikkelen van innerlijke kracht en vrede onder alle omstandigheden beschouwde zij voor zichzelf als een levenstaak, waarmee zij wilde bouwen aan een nieuwe wereld.
Lauda Maartens is geboren te Amsterdam en deed de opleiding Kweekschool met hoofdakte. Zij was werkzaam in het onderwijs en club-en buurthuiswerk op diverse locaties, in diverse functies. Na haar pensioen werkte zij bij Vluchtelingenwerk Nederland te Maastricht. Lauda was ook werkzaam als docent voor de cursus “natuur en cultuur-historische excursies” aan de Volksuniversiteit Maasland. Lauda is verbonden aan het Etty Hillesum Huis als coördinator educatie en docent.
Vrij naar Wolfgang Goethe: “Kinderen hebben twee dingen nodig: wortels om verbonden te zijn met de aarde en vleugels om te worden wie je bent”. Zouden deze woorden bij Etty Hillesum bekend zijn geweest toen zij aan haar dagboek begon? Ze zouden haar in ieder geval aangesproken hebben. Zij ging immers al schrijvend op pad om zichzelf te leren kennen, om zich verbonden te voelen met zichzelf en de wereld om haar heen om zó vervolgens te kunnen worden wie zij was. Deze lezing gaat in op de noodzaak om dit gegeven als uitgangspunt te hanteren in opvoeding, onderwijs en educatie en hoe dit het begrip vrijheid een diepere betekenis kan geven.
Henrik Laban studeerde Taal- en cultuurstudies en Nederlandse taal en cultuur (cum laude) in Utrecht. Hij rondde dit jaar zijn master Neerlandistiek af te Leiden met een afstudeerscriptie over de poëtica van Etty Hillesum. Daarnaast werkt hij voor onderwijsstichting Landmerk als docent-in-opleiding retorica, filosofie en literatuur. In zijn vrije tijd zet hij zich graag in voor het dichtgenootschap De Kleine Revolutie en het Etty Hillesum Huis Middelburg.
‘En ik had altijd één bepaald visioen: Een hand, die schreef.’ Dit citaat van Etty Hillesum is het startschot van onze lezing over haar literatuuropvatting. Etty wilde niets liever dan schrijfster worden, maar wat voor een schrijfster precies? Wat waren haar ideeën over literatuur en samenleving, en hoe hangt dit samen met ‘het goddelijke’ in haar? Etty was uiterst zelfkritisch over haar schrijfkunst en kende de literatuur een bijna sacrale status toe. We ontdekken hoe Etty’s literatuuropvattingen in de cahiers een steeds concretere vorm krijgen en uitmonden in haar Westerborkbrieven. Daarbij reflecteren we op haar hoopvolle boodschap aan de literatuur en kijken we vooruit naar hoe schrijvers anno nu daarop kunnen antwoorden.
Later, wanneer ik niet meer wonen zal op een ijzeren brits in een land, waar prikkeldraad omheen is, dan wil ik een lampje boven m’n bed hebben, zodat het ‘s nachts licht om me heen is, wanneer ik dat wil.
Etty Hillesum, 11 aug 1943
