Struikelstenen (Stolpersteine) zijn kleine keien van 10 x 10 x 10 centimeter, bedekt met een bronskleurig metalen plaatje. Zij zijn bedoeld als herinnering aan de weggevoerde en omgebrachte Joden in de Tweede Wereldoorlog. Sinds 1994 zijn verspreid over verschillende landen in ongeveer duizend Europese steden en dorpen meer dan 70.000 van deze steentjes geplaatst door de initiatiefnemer, de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. In Nederland is de eerste struikelsteen in november 2007 in Borne gelegd. Sindsdien zijn in meer dan 80 gemeenten, waaronder Dordrecht, Amsterdam, Emmen, Hilversum en Gouda, dergelijke stenen geplaatst. De stenen worden gemaakt in Duitsland in het atelier van Gunter Demnig. Op elke steen is in het messing plaatje de naam, geboortejaar en plaats en datum van overlijden gestanst.
De Stichting Werkgroep Struikelstenen Zeeland stelde zich – met instemming van het bestuur van de Joodse Gemeente Zeeland – ten doel ook in deze provincie de weggevoerde Joden met dergelijke stenen te herdenken door deze te plaatsen in de stoep voor de huizen waar zij voor het laatst gewoond hebben. Met hulp van de Zeeuwse archiefdiensten is tot nu toe met zekerheid van 122 personen vastgesteld wat hun laatste ‘gewone’ woonadres in Zeeland was. Het gaat om 55 adressen in de plaatsen Middelburg, Vlissingen, Zierikzee, Burgh, Goes, Hulst, Terneuzen en Veere. De stichting heeft inmiddels 82 steentjes geplaatst in Middelburg, Zierikzee, Burgh, Hulst en Terneuzen. Omdat het struikelstenenproject heel de provincie omvatte streefde de stichting ernaar in verschillende Zeeuwse plaatsen steungroepen van vrijwilligers op te richten die konden helpen met research, eventuele schoolprojecten en bekendmakingen in de pers. Het was de bedoeling middelbare scholen actief te betrekken bij het project.
Na ruim zes jaar heeft de stichting haar doelstelling bereikt met de plaatsing van de laatste struikelstenen in Vlissingen, Veere en Domburg in de zomer van 2022. In totaal zijn er 122 gedenksteentjes voor vermoorde Zeeuwse Joden geplaatst bij hun laatste reguliere woonadressen.
Vanwege de gedeelde doelstellingen van het Etty Hillesum Huis en de Stichting Struikelstenen werd besloten de stichting onder te brengen bij de Stichting Etty Hillesum Huis.
Vanuit het Etty Hillesum Huis zullen de geschiedenissen en herinneringen middels educatie en informatie en de inzet van alle betrokken vrijwilligers levend gehouden worden. Op de website van het Etty Hillesum Huis kunt u vanaf heden alle informatie rondom de Struikelstenen in Zeeland terugvinden op deze pagina.
Voor de geschiedenis van het Europese struikelstenen project verwijzen wij u naar de Engelstalige site: stolpersteine.eu. Op deze website is de voortgang van het project te zien en staan verhalen over de personen voor wie steentjes gelegd zijn. De namen van deze mensen mogen niet in vergetelheid raken. Op deze wijze kunnen wij hen in herinnering brengen én houden.
Geschiedenis
De ‘Struikelstenen’ die tot op heden in Nederland en België geplaatst zijn, zijn bijna allemaal voor Joodse slachtoffers. In de oude kern van Borne werden op 29 november 2007 twintig ‘Struikelstenen’ op zes locaties geplaatst. Dit was voor Nederland de primeur.
Op 20 april 2009 werden in Sneek de eerste stenen door Gunter Demnig geplaatst en op 29 april 2009 volgden in Glanerbrug vijf stenen voor de familie Leman en voor Rosa de Swaan-Frankenhuis.
In Amsterdam werden op 4 mei 2009 ‘Struikelstenen’ geplaatst in de stadsdelen Bos en Lommer, Westerpark, Zuideramstel (op de Amstelkade voor Han Hollander en zijn echtgenote) en Oud-Zuid (in de Gerrit van der Veenstraat, v/h Euterpestraat).
In Weesp plaatste Gunter Demnig op 6 mei 2009 in diverse straten van de binnenstad en (als alternatief) voor de Weesper Synagoge 56 ‘Struikelstenen’. Ook in Eindhoven (psychiatrisch ziekenhuis De Grote Beek 24 stuks op 10 mei 2009), Almelo, Borne, Doesburg, Zaandam, Haarlem en Leiden, alsmede in Antwerpen en Brussel heeft de kunstenaar tussen 2 en 13 mei 2009 stenen in de trottoirs aangebracht.
In april 2010 worden ‘Struikelstenen’ gelegd in Holten, Haaksbergen, Tilburg, Roosendaal, Werkendam, Tiel, Rotterdam, Utrecht, Hilversum, Leeuwarden en Haren. Het Olympisch Stadion coördineert het leggen van stenen in Amsterdam en Utrecht voor de Joodse turnsters die op de Olympische Zomerspelen van 1928 in Amsterdam goud wonnen.
Lees hier meer over Gunter Demnig, initiatiefnemer van de ‘Stolpersteine’
Zoek op plaats
Archief struikelstenen Zeeland
U vindt in het submenu alle foto’s die er gemaakt zijn van de betreffende plaatsingen. Alsmede ook foto’s van de poetssessies van de steentjes in Vlissingen en Terneuzen.
Door een struikelsteen krijgen mensen een gezicht – juni 2019
Elf laatste struikelstenen in Middelburg geplaatst – oktober 2017
Middelburg heeft er zeven struikelstenen bij – september 2017
Struikelstenen voor vermoorde Joodse Zeeuwen februari 2016
In de media over de plaatsing van de struikelstenen in Hulst en Terneuzen.
‘Mijn broertje was 7 gulden en vijftig cent waard’
Struikelstenen moeten gedeporteerde joden herinneren in nov 2015.