Korte Groendal 32 – Abraham Spalter, Delphine Spalter-Dreijfuss en hun zoon Roger

Korte Groendal 32

Abraham Spalter werd op 4 april 1877 geboren in Zelechow Maly (Polen) als zoon van Mozes Spalter en Marjem Rechil Katz. In 1896 besloot hij een opleiding boekbinden te gaan volgen en liet hij zich als leerling boekbinder inschrijven in Zloczow (tegenwoordig Oekraïne). Rond 1899 werd hij gezel en na negen jaar behaalde hij in 1903 hier het diploma meester-boekbinder. Vijfentwintig jaar oud besloot hij zijn geluk in Parijs te gaan beproeven.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog op 28 juli 1914 besloot Albert Spalter per 1 augustus 1914 ontslag te nemen bij zijn toenmalige werkgever Magnier Frères en te proberen met zijn gezin via België naar het neutrale Nederland te vluchten. Ze kwamen in Zeeland in Zierikzee terecht. Veel van deze Belgische vluchtelingen werden in eerste instantie door particulieren opgevangen, anderen kwamen terecht in een barakkenkamp even buiten de stad. De familie Spalter vond in eerste instantie onderdak bij de familie Fränkel in het Vrije 10 (toen A 238), maar kon al snel een eigen woning.

 

 

 

 

 

 

 

 

In Zierikzee vond Albert werk als boekbinder bij de firma Ochtman & Zoon, die zowel een winkel in de Lange Nobelstraat als een boekwinkel aan de Appelmarkt, op de hoek met de Korte St. Janstraat had. Blijkbaar werkte hij hier naar tevredenheid. In 1919 kreeg hij van de firma een lovend getuigschrift, waarop stond dat men hem had leren kennen ‘als een hoogst beschaafde en ijverige man, wiens gedrag niets te wenschen overlaat’.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het leven in Zierikzee moet het gezin Spalter bevallen zijn. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog keerden zij niet naar Parijs terug. Integendeel, in maart 1927 vroeg Abraham Spalter – zoals hij zich nu weer noemde – een bouwvergunning voor het pand in het Korte Groendal aan; op 22 juli van dat jaar kreeg hij officieel het Nederlands staatsburgerschap. Toen kon hij zich ook actief gaan inzetten voor de plaatselijke politiek en stelde hij zich bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen kandidaat voor de Vrijzinnig-Democraten. Zoon Roger was inmiddels in 1925 bar mitswa geworden.

In 1925 was Abraham Spalter ook lid geworden van de Zierikzeese vrijmetselaarsloge De Ster in ’t Oosten. In 1925 werd hij ingewijd als leerling vrijmetselaar, in 1927 verheven tot meester. Zijn zoon Georges zou daar later (1984) in het voorwoord van zijn kandidaatsscriptie over Jan van Ruusbroec iets over schrijven:
Mijn vader, afkomstig uit Oostenrijk, was volgens toenmalige Joodse traditie reeds op de leeftijd van 4 jaar met het leren van het Oude Testament begonnen en op oudere leeftijd met de aansluitende testamentische literatuur. Hij kwam in aanraking met jiddische schrijvers als Peretz en Schalom Asch, die het specifieke joodse leven van het platteland tot hun onderwerp hadden. Als vak koos hij de boekbinderij, die hij eerst in Oostenrijk en daarna in Parijs uitoefende. Als gevolg van W.O. 1 kwamen wij in Nederland en belandden in Zierikzee, waar mijn vader direct werk vond. In de binderij werkte hij alleen. Regelmatig kwam hij in aanraking met het Nieuwe Testament, dat door het vele gebruik dikwijls gerepareerd moest worden. Tussen zijn werk door las hij weleens een hoofdstuk en begon zich nu ook voor het Nieuwe Testament te interesseren. Het gevolg was, dat bij ons niet-joodse vrienden over de vloer kwamen. Interessante gesprekken tussen de goed onderlegde Jood en de goed onderlegde, dikwijls Calvinistische Christenen vonden regelmatig plaats. Totdat op zekere dag mijn vader in aanraking kwam met een vrijzinnige predikant, die vrijmetselaar bleek te zijn. Een voor hem onbekende nieuwe wereld opende zich. Het resultaat was, dat hij zonder schroom tot de Orde toetrad. Langzamerhand ontstond bij ons thuis een andere sfeer. Mijn vader, resp. wij sloten vriendschappen met mensen, die wij voordien nooit ontmoet zouden hebben. Een strikt persoonlijke opmerking wil ik hieraan toevoegen. De enkele woorden aan mijn vader gewijd dienen de grafsteen te vormen op zijn onbekend graf.
Het schootsvel dat zijn vader had gedragen, werd in 1993 door Georges aan de loge geschonken. Het hangt nu in het logegebouw.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Beide zonen bleken ook goed te aarden in Zierikzee en gingen daar naar school. Roger bezocht de Mulo, Georges de Rijks HBS, waar hij geen gemakkelijke leerling moet zijn geweest. Op zijn overgangsrapport naar de vierde klas stond als aantekening bij gedrag: berispelijk. Hun verdere carrière liep ook anders. Waar Georges in de handel ging, bleek Roger zeer muzikaal. Na een kort intermezzo als kantoorbediende op de Scheldebank in Zierikzee, koos Roger, die een bijzonder talent voor het vioolspel bleek te hebben, in 1931 alsnog voor een opleiding aan het Vlaamsch Conservatorium in Antwerpen. Zijn vader schreef voor hem een aanbevelingsbrief die, nadat Roger auditie had gedaan, in lovende termen werd beantwoord. Wel werd er benadrukt dat hij, gezien zijn wat hogere leeftijd, ‘op twee jaren meer moet doen dan anderen op vier jaren’. Getuige de Zierikzeesche Nieuwsbode die steeds van zijn vorderingen berichtte, wist hij aan deze eis te voldoen. Het ene na het andere examen werd door hem met goed gevolg afgelegd.

 

 

 

 

 

 

 

 

Tijdens zijn studie trad Roger bij verschillende gelegenheden in Zierikzee en daarbuiten op. In juli 1934 rondde hij zijn studie af en probeerde hij de kost te verdienen met zijn muziek. Zo bood hij zich tijdens zijn vakantie in Zierikzee in het najaar van 1936 aan als leraar voor gevorderde vioolspelers.

 

 

 

 

 

 

 

 

Een aanstelling bij de Vlaamsche Philharmonie deed hem in mei 1937 besluiten naar Antwerpen te verhuizen. Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog maakte echter een eind aan het orkestleven. In de zomer van 1940 werd Roger ontslagen en keerde hij noodgedwongen naar zijn ouderlijk huis terug. Op 3 augustus trok hij weer bij zijn ouders in het Korte Groendal in. Hij bleef echter optreden, onder meer in 1941 in Dordrecht, waar zijn broer Georges woonde. Vermoedelijk was dit op uitnodiging van Diet Kloos-Barendregt, een zangeres die tussen maart 1941 en begin 1942 huisconcerten verzorgde bij Joodse Dordtenaren die over een groot huis beschikten en plaats konden bieden aan zo’n dertig betalende luisteraars. De opbrengst daarvan was bestemd voor Joodse musici die vanwege hun Jood zijn zonder werk waren. Zo ondersteunde zij ook Roger Spalter.

Georges werkte na het behalen van zijn HBS-diploma in 1927 als klerk op het gemeentehuis, waar hij een goede band had met burgemeester mr. A.J.F. Fokker, die hij in een overlijdensannonce zijn patroon noemde. In 1931 vertrok hij voor korte tijd naar Schiedam, maar in 1934 keerde hij terug naar Zierikzee, waar hij net als zijn vader actief werd in de plaatselijke politiek. In 1936 was hij voorzitter van de plaatselijke Vrijzinnig Democratische Jongeren Organisatie.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Op 7 juli 1938 trouwde Georges met de Amsterdamse Lieselotte Wolf, die met haar familie in de jaren ’30 Duitsland ontvlucht was. Haar ouders zouden later via Westerbork in Theresienstadt terechtkomen, waar zij overleden. Georges en Lieselotte gingen in Dordrecht wonen aan de Bilderdijkstraat 29. Daar werd op 3 september 1939 hun dochter Mirjam geboren. Dit gezin overleefde geholpen door Diet Kloos de oorlog in de onderduik. Hun verhalen zijn te vinden op www.struikelstenen-dordrecht.nl, het Joods Document Zaanstreek en het nummer van De Klin van 1 januari 1996. Georges Spalter overleed op 21 februari 1997, zijn vrouw Lieselotte op 28 februari 1993.
Abraham Spalter, zijn vrouw Delphine en hun zoon Roger werden in het voorjaar van 1942 gedwongen hun woning in Zierikzee te verlaten en naar Amsterdam te verhuizen. Hier kwamen zij terecht in de Staalstraat 12 I. Van daar werden zij gedeporteerd, waarna zij alle drie in de kampen omkwamen.

Jan Kroesen

Abraham Spalter
Zelechow Maly, 4 april 1877
Auschwitz, 7 september 1942
Bereikte de leeftijd van 65 jaar

Delphine Spalter-Dreijfuss
Mertzwiller, 15 mei 1883
Auschwitz, 7 september 1942
Bereikte de leeftijd van 59 jaar

Roger Spalter
Parijs, 28 juli 1912
Midden-Europa,15 maart 1945
Bereikte de leeftijd van 32 jaar